به گزارش خبرنگار مهر، انتخابات 92 بدون شک یکی از نقاط عطف تاریخی انقلاب اسلامی است و نتیجه انتخابات سراسری آن قراتر از انتخاب رئیس جمهور می‌تواند محل عبرت و درس‌آموزی چهره‌ها و جریان های سیاسی و فکری انقلاب اسلامی باشد. سرویس سیاسی خبرگزاری مهر با این هدف به سراغ تحلیلگران سیاسی، فرهنگی و اجتماعی رفته و ضمن تحلیل نتایج و پیامدهای انتخابات به آسیب شناسی جریان اصولگرایی خواهد پرداخت.

برای سلسه گفتگوهای آسیب شناسی جریان اصولگرا در انتخابات ریاست جمهوری 92 به سراغ پرویز امینی رفته‌ایم. امینی از بنیانگذاران اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه‌های سراسر کشور بوده و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی  و نویسنده کتاب‌های "جامعه شناسی 22 خرداد" و "مهار قدرت در مردم سالاری دینی" است.

امینی در بخشی از این گفتگو پیروزی روحانی در انتخابات 24 خرداد را نتیجه سیاست ورزی وی دانسته و گفته است: مسیری که روحانی در انتخابات طی کرد، نشان داد که یک سیاست مدار حرفه ای است و انتخابات روی کانون بلدی یا نابلدی سیاست چرخید؛ بنابراین چسبندگی آرایی که به روحانی داده شده پایین و از نظر کیفی شکننده است و چون آراء اش گفتمانی نیست و در مسیر سیاست ورزی رخ داده، قابل کنده شدن است.

وی نتیجه انتخابات را حاصل دو قطبی روحانی و قالیباف دانست و تصریح داشت:بر عکس دیدگاه ساختارگرا که نتیجه انتخابات را تنها محصول تلقی منفی جامعه از وضع موجود  می داند؛ آنهم وضع منفی اقتصادی، تغییرات انتخابات در مناظره اقتصادی رخ نداد اگر آن تحلیل درست بود فضای شکل گیری آرا به نفع روحانی باید در مناظره اقتصادی رخ می داد، اتفاقاً حول وحوش مسایل روابط خارجی و مسایل هسته ای هم شکل نگرفت؛ بلکه حول و حوش مساله آزادی شکل گرفت و اتفاقاً میان جلیلی و روحانی هم شکل نگرفت، بلکه بین قالیباف و روحانی شکل گرفت.

این پ‍ژوهشگر سیاسی، اجتماعی در ادامه با برشمردن اولویت های جریان اصولگرا در این چهارسال برای بازسازی و پیروزی در انتخابات آینده ، ائتلاف و ارائه تعریف دقیق و شفافی از مبنای نظری عمل سیاسی یعنی "تکلیف" و "اصلح" را از جمله این اولویت ها دانست.

انتخابات 92 پیروز گفتمانی نداشت

*بعد از برگزاری انتخابات 92 تحلیل های گوناگونی در مورد نتیجه انتخابات صورت گرفت و هریک از گروهها و جریانات سیاسی برداشتی متفاوت از نتیجه آن داشتند. برخی نتیجه 24 خرداد را نتیجه نه به احمدی نژاد و وضع موجود و پیروزی شعار اعتدال می دانند و برخی دیگر رای به روحانی را خروجی گفتمان جریان اصلاح طلبی دانستند. در این میان برخی از اصولگرایان نیز اعتقاد دارند در این انتخابات شکست نخوردند و پیروزی روحانی در انتخابات را پیروزی اصولگرایان تعبیر کردند. ارزیابی شما از نتیجه انتخابات چیست؟

انتخابات سال 92 پیروز گفتمانی نداشت؛ چراکه انتخابات حالت گفتمانی پیدا نکرد و این انتخابات متفاوت با انتخابات 84 و 76 بود. بعد از انتخابات سال 76 یک فضای گفتمانی در جامعه حاکم می شود در سال 84 هم گفتمان عدالت و مردم‌گرایی گفتمان پیروز می شود، یعنی در آن انتخابات فرد پیروز نشد بلکه گفتمان ها پیروز شدند. اما در سال 92 اینگونه نیست و در واقع در این انتخابات بیشتر یک نبرد سیاست ورزی بود تا نبرد گفتمانی و پیروز انتخابات، پیروز در سیاست ورزی است.

امروز که  بعد از انتخابات صحبت از گفتمان اعتدال می شود؛ تفسیر مجدد روی نتابج انتخابات برای ساختن یک گفتمان و تثبیت کردن یک تفسیر خاص از انتخابات 24 خرداد در ذهنیت اجتماعی است. ما چیزی را گفتمان می گوییم که مجموعه ویژگی ها و نشانه های آن بر فضای عمومی جامعه غلبه پیدا کند و به لحاظ اجتماعی بر جامعه مسلط  شود، مثلا در دوم خرداد آراء خاتمی 20 میلیون بود در صورتی که آراء رقیبان او حدود 8.5 میلیون بود و این یعنی یک ذهنیت اجتماعی غلبه پیدا کرده است. در انتخابات سال 84 هم رقابت 17 میلیون و 10 میلیون را داریم، اما در انتخابات 92 اینگونه نیست، مجموعه آراء رقبای فرد پیروزی تقریبا با آراء فرد پیروز برابر است و فاصله چندانی ندارد و فرد پیروز با کمتر از یک درصد انتخابات را برده است و این یکی از دلایلی است که نشان می دهد اتفاق گفتمانی در انتخابات رخ نداده است.

*دلایلی دیگری برای این تحلیل که انتخابات پیروز گفتمانی نداشته است دارید؟

همین که فضای چند تفسیری بر فضای انتخابات حاکم است و برخی نتیجه انتخابات را پیروزی اصلاح طلبان و برخی پیروزی اصول گرایان و برخی نه پیروزی اصول گرایان و نه اصلاح طلبان و برخی آن را دوم خرداد و... تفسیر می کنند و فضای قاطعی نیست، خود نشانه دیگری در شکل نگرفتن فضای گفتمانی در انتخابات دارد. اما بعد از دوم خرداد 76 مسئله آزادی و اصلاحات و همچنین بعد از سوم تیر 84 نیز عدالت و مردم گرایی بدون این که بخواهد با کار رسانه ای به صورت یک برساخته اجتماعی درآید، در فضای عمومی کاملا احساس می‌شد در حالی که  بعد از 24 خرداد این حالت را نمی بینیم.

پیروزی احمدی نژاد در سال 88 سیاست ورزانه بود و مناظره موسوی و احمدی نژاد نقطه اوج این سیاست ورزی بود

انتخابات سال 92 شبیه انتخابات سال 88 و 80 ریاست جمهوری است. با این که فرد پیروز حتی آرایی بیشتر از گذشته دارد یعنی احمدی نژاد حدود 25 میلیون رای در سال 88 نسبت به رای 17 میلیونی خود در سوم تیر 84 دارد و خاتمی نیز حدود 22 میلیون رای در سال 80 نسبت به رای 20 میلیونی دوم خرداد دارد، اما آراء گفتمانی نیست؛ بنابراین چسبندگی زیادی ندارد و بلافاصله در اولین انتخابات بعد از سال 80 یعنی شوراهای دوم در سال 81 اصلاح طلبان حتی قادر نیستند مردم را برای مشارکت در انتخابات توجیه کنند و این انتخابات پایین ترین سطح مشارکت را دارد و رقبای اصلاح طلبان پیروز قاطع آن هستند. در سال 88 با این که احمدی نژاد آرایی حدودا دو برابری نسبت به رقیب دارد و پیروز انتخابات است اما چون فضای گفتمانی ندارد، فضای اجتماعی بعد از انتخابات در سیطره و غلبه او نیست. در سال 88 اگر مناظره موسوی و احمدی نژاد را از انتخابات حذف کنیم یا اتفاقی غیر از آنچه اتفاق افتاد در آن مناظره رخ میداد، معلوم نبود احمدی نژاد میتوانست پیروز انتخابات شود. پیروزی احمدی نژاد در سال 88 نیز سیاست ورزانه بود و مناظره موسوی و احمدی نژاد نقطه اوج این سیاست ورزی بود.

    در انتخابات ریاست جمهوری همیشه گفتمان پیروز، رقیب گفتمان حاکم است/ قالیباف با هیچ تحلیلی در جناح مقابل اعتدال قرار نمی‌گیرد

با توجه به تجربه انتخابات های ریاست جمهوری، همیشه گفتمان های پیروز، رقیب گفتمان های حاکم بوده اند. در دوم خرداد توسعه سیاسی(آزادی) در برابر توسعه اقتصادی(اقتدارگرایی) دوره سازندگی، در سوم تیر عدالت در برابر آزادی و توده گرایی در برابر نخبه گرایی یا خاص گرایی دوره اصلاحات قرار می گیرد اما اعتدال، گفتمانی در برابر عدالت نیست. جدی ترین رقیب اصلی روحانی در انتخابات، قالیباف بود که با هر تحلیلی از ذهنیت اجتماعی در جناح مقابل اعتدال یعنی افراط یا تفریط قرار نمی گیرد. در حالیکه در سال 76 خاتمی نماد آزادی و اصلاحات و ناطق نوری نماد اقتدارگرایی و عدم تغییر بود. در سال 84 احمدی نژاد نماد عدالت و هاشمی در مقابله با عدالت تعریف میشد.

اعتدال گفتمان نیست و ما به ازای اجتماعی ندارد/ حجاریان هم معتقد به گنگ بودن مفهوم اعتدال است

اساسا گفتمان باید از یک ما به ازای اجتماعی مشخص برخوردار باشد، مثلا گفتمان عدالت در میان بخش های ضعیف و محروم جامعه که از پشتوانه قدرت و ثروت تهی هستند و جریانات اسلام گرا دارای ظرفیت و موقعیت است یا گفتمان آزادی در میان نخبگان و جریان عمدتا سکولار دارای ظرفیت و عقبه اجتماعی است اما برای اعتدال چنین ما به ازای خارجی وجود ندارد. این تنها موضع بنده نیست بلکه افرادی مثل حجاریان حتی یک ماه بعد از انتخابات نیز می گویند که فعلا اعتدال در فرهنگ سیاسی ما مفهومی گنگ است و اولا به لحاظ تئوریک باید تعریف و مهمتر این که به لحاظ پایگاه اجتماعی نیز باید مشخص شود، اعتدالیون چه قشری را نمایندگی می‌کنند؟

روحانی با سیاست ورزی پیروز انتخابات شد/ نتایج انتخابات شوراها موید عدم پیروزی یک گفتمان در انتخابات ریاست جمهوری است

در انتخابات 92 فرد پیروز با کار سیاسی یعنی کنار رفتن عارف و بعد حمایت خاتمی و بعد حمایت هاشمی و از اینها مهمتر عدم ائتلاف رقبای او، پیروز انتخابات می‌شود و هر کدام اینها که رخ نمی داد نتیجه با آنچه در 24 خرداد اتفاق افتاد، کاملا تفاوت می‌کرد. در حالی که حمایت ها و ائتلاف و عدم ائتلاف رقبا نقش چندانی در پیروزی خاتمی و احمدی نژاد نداشت. چون آنها متکی به ظرفیت های گفتمانی بودند و از طریق گفتمان شارژ می‌شدند.

نتایج انتخابات شوراها خصوصا در تهران که همزمان با انتخابات ریاست جمهوری بود نشان می دهد که در انتخابات فضای گفتمانی شکل نگرفت و گرنه نباید تا این حد نتایج متفاوتی شکل می گرفت. مجموعه اصول گرایان در شوراها تنها تا حدی سیاست ورزی معقولی از خود نشان دادند و علی رغم فهرست های متفاوت یک ترکیب مشترک در همه فهرست های اصلی داشتند که همان ها هم رای آوردند و یک غلبه نسبی بر رقیب پیدا کردند در حالی که جریان رقیب تنها یک فهرست داشت که نمادهای اصلی آنها یعنی هاشمی و روحانی و خاتمی نیز از آن حمایت می کردند. یعنی حتی اگر در انتخابات شوراها سطح سیاست ورزی بالاتر بود و  تنها با یک فهرست شرکت می کردند، کیفیت پیروزی اصول گرایان بالاتر می رفت.