پیشرفت های حوزه پزشکی ازجمله دستاوردهای محققان و دانشمندان ایرانی در تولید داروهای مورد نیاز بیماران مانند داروهای نوترکیب، نانوداروها و واکسن ها در سال های اخیر به گونه ای بوده که ایران را در جایگاه نخست تولید دارو در منطقه خاورمیانه قرار داده است.
پیشرفت های ایجاد شده در صنعت داروسازی و تولید 97 درصد داروهای مورد نیاز در داخل کشور در تاریخ داروسازی ایران بیسابقه است.
این دستاوردها نویدبخش نزدیک شدن هرچه بیشتر ایران به اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور در افق 1404 در حیطه صنعت داروسازی است؛ براین اساس می توان گفت با توجه به اقدامات صحیح صورت گرفته در صنعت داروسازی و فعالیت پررنگ بخش تحقیق و توسعه دارو در کشور، به زودی ایران جزو کشورهای دارای صنعت پیشرفته دارویی در جهان خواهد شد.
پیشرفت های حاصله در حوزه صنعت داروسازی ایران به گونه ای است که بسیاری از داروها که تا پیش از این در انحصار برخی کشورهای پیشرفته بوده است اکنون به دست محققان کشورمان بومی سازی و تولید شده و از انحصار این شرکت ها خارج شده است.
تولید دارو در داخل علاوه بر کاهش قیمت داروهای مورد نیاز بیماران و کمک به هزینه درمانی کشور، می تواند میزان قابل توجهی از هزینه های ارزی دارو کاسته و در صورت صادرات این تولیدات ارزآوری زیادی را نیز برای کشور به دنبال داشته باشد.
به گفته مصطفی قانعی معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت 50 درصد بودجه دارویی کشور تنها صرف واردات، 5 درصد داروهای وارداتی و 50 درصد دیگر این بودجه هزینه 97 درصد داروهای تولید داخل می شود.
توجه به امر خودکفایی در تولید دارو و همچنین افزایش کیفیت و صادرات این محصولات و متعاقب آن میزان ارزآوری بالا برای کشور، می تواند کمک شایانی به حوزه دارویی و پزشکی کشور کند و بسیاری از مشکلات بیماران و جامعه پزشکی در زمینه واردات دارو را برطرف سازد.
دانشمندان و محققان ایران توانسته اند علاوه بر تولید داروهای معمول در کشور به تولید داروهای نوترکیب و نانوداروها که عمدتا در انحصار برخی شرکت های خارجی بوده است، دست یابند.
برخی از این پیشرفت ها که تعداد زیادی از آنها در سال های اخیر به دست آمده است، به شرح ذیل است:
*** داروهای معمول
——————————————
** قرص خوراکی ماینوکسیدیل که برای کنترل فشار خون استفاده می شود.
** داروی مونته لوکافت در درمان آسم به کار برده می شود.
** داروی تیوپنتال سدیم برای بیهوشی عمومی در جراحی های کوتاه مدت و در درمان تشنج های بعد از بیهوشی استفاده می شود.
این 3 داروی جدید به دست دانشمندان کرمانشاهی تولید و در 18 خردادماه جاری با حضور کامران دانشجو وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دانشگاه رازی کرمانشاه رونمایی شد.
** گلاتیرامراستات دارویی که برای درمان بیماری ام.اس استفاده می شود. این دارو در انحصار یکی از شرکت های رژیم صهیونیستی بوده اما اکنون ایران به جمع تولیدکنندگان مواد اولیه این دارو پیوسته است.
** تولید ماده اولیه داروهای ضدسرطان پروستات و سینه شامل تریپتورلین و بوسرلین
** اکتوروتاید داروی هورمونی که در درمان ناهنجاری های رشد و برخی سرطان ها مورد استفاده قرار می گیرد.
** تولید داروهای ضد درد کمکی در بیهوشی که برخی از این داروها قدرت ضددرد تا 400 برابر مرفین دارد. با تولید این داروها ایران در زمره معدود کشورهای تولیدکننده این داروها (آمریکا، بلژیک، انگلستان و آلمان) قرار گرفته است.
این هفت قلم داروی جدید و نوترکیب تولید شده به دست محققان ایرانی که 24 تیرماه سال گذشته با حضور محمود احمدی نژاد رییس جمهور رونمایی شده است، اکنون با 10 تا 80 درصد قیمت مشابه داروهای خارجی در بازار عرضه می شود.
** داروی گلوتازون در درمان بیماری دیابت به کار برده می شود و به هیچ وجه موجب کاهش بیش از حد قند خون نمی شود.
** داروی اسویکس این دارو که اثر ضد تجمع پلاکتی دارد برای درمان بیمارانی است که استنت های قلبی دارند، مورد استفاده قرار می گیرد.
** داروی میگرستاپ نیز که در درمان سردردهای میگرنی مصرف می‌شود، از دیگر داروهایی است که نوع مصرف آن به صورت تزریقی و خوراکی است و برای نخستین بار در ایران تولید شده است.
پ‍ژوهشگران دانشگاهی 28 دی ماه سال 1385 تولید این داروها را در همایشی در شیراز اعلام و به تشریح چگونگی دستیابی خود به این دستاورد پرداختند.
** داروی تراستوزومب هرسپیتین برای درمان سرطان سینه
** داروی هورمونی سینوپار(PTH) برای درمان اختلال غدد پاراتیروئید
** داروی پک GCSF برای استفاده در پیوند مغز استخوان و خون سازی در بدن بیماران پس از شیمی درمانی
** داروی اتانرسپت برای درمان تورم مفاصل و داروی هورمونی
** داروی لوپرولاید برای درمان سرطان پروستات و ریه
** تولید چند کیت آزمایشگاهی برای تشخیص بیماری هایی همچون هپاتیت C، سفلیس، نازایی، اختلالات هورمونی و مشکلات خونی از دیگر دستاوردهای محققان کشورمان در عرصه تولید محصولات پزشکی درمانی است.
** تولید داروی مقابله با ایدز (با عنوان IMOD)
** تولید داروی درمان زخم پای دیابتی (با عنوانAngipars)
** تولید داروی دفراسیروکس برای درمان کم خونی بیماران تالاسمی
** تولید داروی دوسه تاکسل برای کنترل و درمان سرطان هایی نظیر تخمدان، پروستات، سینه و ریه
*** داروهای نوترکیب
——————————
** داروی فاکتور 8 برای درمان بیماری های خونی و هموفیلی
** داروی FSH برای درمان ناباروری
** داروی رت پلاس (reteplase) لخته های خونی داخل عروق را که پس از سکته های قلبی برای بیماران خطر‌آفرین است، حل می کند.
** داروی پگاستریم (pegastrim) در درمان بیماران سرطانی و افزایش میزان گلوبل سفید خون آنها موثر است.
** داروی سینووکس برای درمان بیماران ام اس
**داروی اینترفرون بتا، گاما و آلفا برای درمان بیماران خاص
** داروی اینترفرون پگنیله برای درمان مبتلایان به هپاتیت c
در زمینه تولید واکسن های مختلف نیز محققان کشورمان به دستاوردهای زیادی به ویژه طی 2 سال گذشته دست یافته اند.
*** واکسن ها
———————–
** فراهم شدن امکان تولید داخلی واکسن آنفلوانزا و آنتی بوتولیسم
** فراهم شدن امکان تولید واکسن ضدهاری ایمونو گلوبولین
** تولید واکسن های سرخک و سرخجه برای کودکان
** به نتیجه رسیدن پروژه تولید واکسن آنفلوآنزا
** کیفی تر شدن واکسن های هپاتیت و ب ث ژ
** واکسن هموفیلوس آنفولآنزا برای پیشگیری از مننژیت اطفال
*** نانوداروها
———————
** ساخت و تولید نخستین نانوداروی تزریقی ضدسرطان خاورمیانه با نام تجاری سینا دوکسوزوم؛ این نانودارو نوعی آنتی بیوتیک قابل استفاده در درمان سرطان های ناحیه شکمی است.
** داروی آوانکس برای درمان بیماران مبتلا به ام اس استفاده می شود.
** داروی سینادوکسوزوم در درمان سرطان تخمدان، پستان، خون و کاپوسی سارکومای (نوعی سرطان بافت نرم) کاربرد دارد.
** تولید نانوداروی گیاهی ضد تب برفکی دام
** داروی آمانتادین ضد ویروس و ضد پارکینسون
** داروی متفورمین ضد مرض قند
** داروی گاباپنتین ضد صرع
** داروی بتاهیستین ضد سرگیجه
** داروی دی پیریدامول ضد انعقاد خون
** داروی لیزینوپریل ضد فشار خون
** داروی آتورواستاتین پایین آورنده کلسترول خون
** تولید نانودارویی برای درمان التهابات روده ای
داروهای یادشده تنها بخشی از دستاوردهای محققان ایرانی در زمینه تولید دارو و تلاش آنها برای دستیابی به خودکفایی و اتمام وابستگی دارویی به کشورهای دیگر است.
توجه به توانایی بالای علمی در داخل کشور در کنار صرف بودجه بیشتر در حوزه تحقیقات و تولید دارو می تواند از هزینه شدن مبالغ گزاف برای واردات دارو و فرمول ساخت داروها جلوگیری کند.
به گفته قانعی معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، اکنون حدود 400 نوع دارو جدید و گران قیمت شناخته و به محققان و دانشگاهیان معرفی شده است تا کار تحقیقاتی برای تولید و صنعتی سازی آنها را آغاز کنند.
همچنین برای توسعه صادرات داروهای داخلی نیاز به فراهم کردن زیرساخت های لازم است تا علاوه بر رسیدن به خودکفایی داخلی بتوان با صادرات این محصولات برای کشور ارزآوری داشت.
قانعی گفته است که اکنون 10 مرکز از 37 مرکز رشد فعال در کشور در زمینه تولید داروهای کمیاب و گران قیمت فعالیت دارند.
با توجه به بحث کشش صادرات دارو، سرمایه گذاری در این زمینه می تواند یکی از راه های سودآوری برای کشور باشد و جایگاه خوبی را در زمینه صادرات دارو نصیب ایران کند.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنین به ارتقای رتبه علوم پزشکی ایران از 51 به رتبه 18 اشاره کرده و گفته است: بر اساس پیش بینی ها تولید علم پزشکی در ایران، باید سالانه 25 درصد افزایش یابد، در حالی که سال گذشته، 50 درصد رشد داشته و از برآوردها جلوتر بوده است.
رشد علمی و پژوهشی ایران در سال های اخیر نشان دهنده موفقیت های محققان و دانشمندان علمی ایران به ویژه در عرصه پزشکی است.
به گزارش وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، در سال 2011 ، پنچ نفر از دانشمندان پزشکی ایران درفهرست یک درصد دانشمندان جهان قرار گرفتند و این رقم در سال 2012 به 9 نفر افزایش یافت.
به گفته قانعی، وجود این تعداد دانشمند پزشکی در محدوده یک درصد دانشمندان جهان شاخص مناسبی برای نشان دادن رشد تحقیق ها و مباحث علمی پزشکی ایران است.
