روند عقب نشینی ها و از بین رفتن دستاوردهای هسته ای کشور به روایت حجت الاسلام نبویان + جدول

گروه سیاسی- رجانیوز: حجت الاسلام سید محمود نبویان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تفصیلی از روند عقب نشینی ها و تعهدات ایران و 1+5 در یک سال و نیم گذشته را ضمن مقایسه با عملکرد دولت قبل در عرصه هسته ای به صورت جدول تهیه کرده و به طور اختصاصی آن را در اختیار رجانیوز قرار داده است. متن این گزارش به همراه جداول مربوطه در ادامه می آید: 

*****

باسمه تعالی

پس از 8 روز –ششم تا سیزدهم فروردین- مذاکره میان هیئت ایرانی به ریاست آقای دکتر ظریف و هیئت آمریکایی و پنج کشور دیگر، بیانیه ای در تاریخ 13 فروردین 1394 در لوزان سوئیس قرائت شد.

اما محتوای این بیانیه چیست؟ آیا در این بیانیه مسائلی مانند غنی سازی، تحقیق و توسعه و تحریم ها مطرح شده است؟ منافع ملت بزرگ ایران تا چه اندازه در این بیانیه حفظ شده است؟ آیا محتوای بیانیه مورد توافق دو طرف مذاکره قرار گرفته است یا نه؟

برای روشن شدن سوالات فوق، ابتدا محتوای بیانیه لوزان را که توسط خانم موگرینی –نماینده عالی اتحادیه اروپا – قرائت گردید ذکر و سپس تحلیلی از وضعیت مسائل هسته ای مندرج در این بیانیه با مقایسه آنها با وضعیت های دیگر به ویژه توافقنامه ژنو (که در سوم آذر 1392 میان هیئت ایرانی به ریاست آقای دکتر ظریف و هیئت آمریکایی و 5 کشور دیگر امضا گردید) انجام خواهد شد تا حقیقت مسأله روشن گردد.

گزارشی از بخشهای مختلف بیانیه

محتوای بیانیه ای که به زبان انگلیسی از سوی خانم موگرینی-نماینده عالی اتحادیه اروپا – در تاریخ جمعه شب 13/1/1394 قرائت شده است به قرار زیر است:

(1)- مقدمه

متن بیانیه

1- ما یعنی نماینده عالی اتحادیه اروپا، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به همراه وزرای خارجه کشورهای 1+5 (چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلستان و آمریکا) در کشور سوئیس از 26 مارس تا دوم آوریل [مطابق ششم تا سیزدهم فروردین 1394] جمع شدیم.

2- مطابق آنچه که در نوامبر 2013 [یعنی سوم آذر 1392 در ژنو] توافق شده است، ما برای دستیابی به یک راه حل جامع در مورد دو امر در اینجا جمع شده ایم:

الف- یقین به ماهیت صرفا صلح آمیز برنامه هسته ای ایران.

ب- دستیابی به راه حلی برای رفع کامل و همه جانبه همه تحریم ها.

3- امروز به گام سرنوشت سازی، یعنی راه حل هایی نسبت به ویژگیهای کلیدی در مورد «طرح جامع مشترک برای عمل» (JCPOA) دست یافتیم.

4- با عزم سیاسی، حسن نیت و تلاش جدی همه اطراف، دستیابی به گام سرنوشت ساز فوق ممکن شده است. اجازه بدهید از همه هیأت های نمایندگی بخاطر تلاش خستگی ناپذیرشان تشکر کنیم.

تأملاتی چند

عنوان توافقنامه لوزان سوئیس –که کلیات آن در این بیانیه ذکر شده و جزئیان آن قرار است تا تیرماه نوشته شود- عبارت است از:Joint Comprehensive Plan Of Action(JCPOA) اما عنوان توافقنامه ژنو –که در سوم آذرماه 1392 توسط آقای ظریف با طرف غربی امضا شده است- عبارت است از: Joint Plan Of Action(JPOA)  تنها تفاوت در نامگذاری ایندو توافق، در لفظ «جامع» (comprehensive) است، این لفظ در توافقنامه لوزان وجود دارد ولی در توافقنامه ژنو موجود نیست. به دیگر سخن، توافق ژنو، یک توافق مشترک برای عمل بوده است، اما توافق لوزان، یک توافق «جامع» مشترک برای عمل است.

(2)- ارائه چهارچوب و مبنای مورد توافق برای نوشتن جزئیات در آینده

متن بیانیه

1- این تصمیم سرنوشت ساز مبنایی مورد توافق را برای متن نهایی در مورد طرح جامع مشترک برای عمل فراهم می آورد.

2- براساس راه حل هایی که در این روزها ارائه شده است، می توانیم متن نهایی و ضمائم آن را دوباره بنویسیم.

تأملاتی چند

چنانکه ملاحظه می شود، در این بیانیه تصریح شده است که آنچه که در آن از سوی دوطرف مورد توافق می باشد، مبنایی است برای متن نهایی که قرار است نوشته شود. دقت در این تعبیر روشن می سازد که اولا: تصمیمات ذکر شده در این بیانیه، چهارچوب یا مبنایی برای متن نهایی خواهد بود که تا تیرماه نوشته خواهد شد، و ثانیا: این مبنا مورد توافق دو طرف مذاکره –یعنی آقای ظریف و وزاری خارجه کشورهای 1+5 – می باشد. یعنی آنچه که در مورد نطنز، فردو، اراک، تحقیق و توسعه، نظارت ها، مقدار ذخایر، امکان تولید سانتریفیوژ، امکان تولید آب سنگین و تحریم ها ذکر شده است، کلیات آن مورد توافق دو طرف است، و جزئیات باید در درون همین کلیات و براساس آنها نوشته شود.

(3) محدودیت ها

(1) نطنز

متن بیانیه

1- اگرچه ایران به برنامه هسته ای صلح آمیز خود ادامه می دهد، اما این برنامه در یک دوره زمانی معین از سه جهت محدود خواهد شد، یعنی،

اولا: ظرفیت غنی سازی ایران محدود خواهد شد.

ثانیا: سطح و درصد غنی سازی ایران محدود خواهد شد.

ثالثا: ذخایر غنی شده ایران محدود خواهد شد.

2- مرکز غنی سازی در ایران فقط نطنز خواهد بود و غیر از نطنز هیچ مرکز غنی سازی دیگری در ایران وجود نخواهد داشت.

تأملاتی چند

قبل از بیان نکاتی در مورد محدودیتهای مذکور برنامه صلح آمیز هسته ای در ایران که کاملا تحت نظارت آژانس اتمی بین المللی است، به این نکته مهم که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی اول فروردین 1394 در حرم رضوی بیان داشته اند، توجه می کنیم:

«یک مطلب راجع به مسائل هسته ای عرض بکنیم، البته نکات دیگری هم وجود دارد که نمیخواهم بیش از این در این زمینه بحث را ادامه بدهم. چند جمله در باب مسائل هسته ای: اولا در زمینه مسائل هسته ای، دشمنان ما که طرف مقابل ملت ایران قرار دارند- که عمده هم آمریکا است- اینها دارند با تدبیر و سیاست گذاری حرکت می کنند».

آنچه که از رفتار طرف غربی با ایران در مورد پیشرفت های هسته ای ملت ایران بدست می آید این است که آنها برای تامین امنیت اسرائیل و تحقق اهداف منطقه ای و جهانی شان با برنامه خاصی در این مذاکرات هسته ای جهت نابودی برنامه هسته ای ایران و یا توقف آن پیش آمده اند، به طوری که در توافق سوم آذرماه 1392 پیشرفت صنعت هسته ای ما را در برخی از جهات متوقف، و در برخی از جهات، کاملا منتفی ساخته اند، برای نمونه:

اولا: در اولین تعهدی که در گام اول در توافقنامه ژنو از ایران گرفته اند(از 28 تعهدی که تیم مذاکره کننده ایرانی به طرف غربی داده است) آمده است که ایران باید تمام مواد غنی شده 20% خود را تغییر داده و حق ندارد به هیچ مقداری از آن را نگه دارد، و در تعهد سوم آمده است که ایران در نطنز غنی سازی بیش از 05% نخواهد داشت و نیز در تعهد هفتم، مذاکره کنندگان ایرانی تعهد داده اند که در مرکز غنی سازی فردو نیز بیش از 05% غنی سازی انجام نخواهد شد.

بدین ترتیب هم مواد غنی شده 20% و هم امتیاز غنی سازی 20% (بلکه بالاتر از 05%) از ایران سلب شده است.

ثانیا: پیشرفت در مرکز غنی سازی سوخت نطنز (در تعهدات 4، 5 و 6) و فردو (در تعهدات 7، 8، 9، 10 و 11) و نیز تکمیل و راه اندازی رآکتور چهل مگاواتی آب سنگین اراک (در تعهد 12) متوقف و ممنوع شده است، و تعهد داده شده است که تاسیسات بیان شده در همین مقدار متوقف خواهند شد.

اما در توافقنامه لوزان سوئیس، طرف غربی با برنامه ریزی قبلی خود به سراغ همه موارد هسته ای فوق –و موارد دیگر- آمده است، و برخی را محدودتر و برخی را کاملا از دست ایران خارج ساخته است، به عبارت دیگر، دشمنان ملت ایران با برنامه ریزی خاص خود برای نابود کردن و یا ضعیف کردن پیشرفت صنعت هسته ای ملت ایران مرحله به مرحله پیش آمدند و از این رو، متاسفانه عقب نشینی در بیانیه لوزان از سوی مذاکره کنندگان ایرانی، بسیار بیشتر و خطرناک تر از عقب نشینی های گسترده در توافقنامه ژنو می باشد. در ادامه به این امر به صورت تفصیلی اشاره می شود.

چنانکه در بیانیه لوزان سوئیس آمده است غنی سازی ایران از سه جهت: ظرفیت، سطح و ذخایر آن محدود خواهد شد، و با عنایت به اینکه در این بیانیه مرکز غنی سازی منحصر به نطنز گردیده است، این محدودیت های سه گانه غنی سازی، به تاسیسات نطنز مربوط می شود.

در ادامه به ذکر نکاتی نسبت به موارد فوق می پردازیم:

1- در بیانیه لوزان آمده است که ایران صرفا در نطنز غنی سازی می کند و هیچ مرکز دیگری برای غنی سازی نخواهد داشت.

اما اینکه ایران چه مدت نمی تواند مرکز غنی سازی دیگری غیر از نطنز داشته باشد، در این بیانیه ذکری از آن به میان نیامده است، لکن در توافقنامه ژنو (در تعهد 14 از گام اول که مذاکره کنندگان ایرانی به طرف غربی داده اند) آمده است که ، ایران غیر از دو مرکز غنی سازی نطنز و فردو که در اختیار دارد، نباید در مدت 6 ماه، مرکز دیگری را برای غنی سازی ایجاد کند؛ اما در بیانیه سوئیس، دو محدودیت دیگری نیز بر آن افزوده شده است، یعنی از یک طرف یک مرکز غنی سازی (یعنی فردو) از دو مرکزی که در اختیار داشته است، از دست ایران خارج شده است و غنی سازی منحصر به یک مرکز (یعنی نطنز) گردیده است، و از سوی دیگر، قرار بود که ایران صرفا به مدت 6 ماه –که این مدت برای دوبار تمدید شده بود- مرکز دیگری برای غنی سازی (غیر از آن دو مرکز) نداشته باشد، اما اگرچه متاسفانه در متن توجیهی بیانیه لوزان سوئیس که وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران –با عنوان: «خلاصه ای از راه حل های تفاهم شده بین ایران و 1+5 از نظر وزارت خارجه ایران برای رسیدن به برنامه جامع مشترک اقدام» ارائه داده است، ذکری از مدت زمان محدودیت در داشتن مرکز غنی سازی دیگری غیر از نطنز نیامده است، لکن در بیانیه توجیهی آمریکا، آمده است که ایران موافقت کرده است که تا مدت 15 سال هیچ تاسیسات غنی سازی جدیدی نسازد.

به عبارت دیگر، در دولت سابق علاوه بر دو مرکز غنی سازی فردو و نطنز، ایران به آژانس بین المللی اعلام کرده بود که ساخت 10 مرکز جدید غنی سازی را در دست بررسی دارد (برای نمونه، آژانس در بند 58 گزارش 14 نوامبر 2013 –یعنی 10روز قبل از توافق ژنو- مقارن با 23آبان 1392، اعلام کرده است: ایران ... در اوت 2010 اعلام نمود که ساخت ده تاسیسات جدید غنی سازی را در دست بررسی دارد که برای سایت پنج عدد از آنها تصمیم گیری شده است» این امر در در بند 13 از گزارش آژانس در تاریخ 20 فوریه 2014 مقارن با اسفندماه 1392 نیز مورد تاکید قرار گرفته است)، اما در توافقنامه ژنو، ساخت هرگونه مرکز جدید غنی سازی ممنوع شده است (تعهد چهاردهم از تعهدات 28گانه گام اول تیم مذاکره کننده ایرانی به طرف غربی) و در بیانیه لوزان، با عقب نشینی بیشتر، هم ایجاد سایت جدید ممنوع شده است و هم از دوسایت غنی سازی موجود، سایت فردو از یک مرکز غنی سازی خارج شده است، و غنی سازی منحصر به مرکز نطنز خواهد بود.   

ملاحظه می شود که عقب نشینی در بیانیه و مذاکرات لوزان سوئیس بسیار بیشتر از عقب نشینی از منافع ملت بزرگ ایران در توافقنامه ژنو است.

2- غنی سازی فعلی در ایران منحصر به غنی سازی از طریق سانتریفیوژ است، و همین امر نیز در بیانیه لوزان و نیز بیانیه آمریکا و وزارت خارجه ایران مورد تاکید قرار گرفته است.

3- براساس گزارشهای مختلف  آژانس بین المللی –مانند گزارش آژانس در تاریخهای 23/8/1392، 1/12/1392، 2/3/1393 و 1/12/93 - ایران در نطنز دو کارخانه دارد:

الف- کارخانه غنی سازی صنعتی سوخت (FEP)

در این کارخانه دو سالن A و B طراحی شده است و سالن A گنجایش 25000 سانتریفیوژ را دارد، اما ایران توانسته است در دولت سابق 15420 سانتریفیوژ نسل یک و 1008 سانتریفیوژ نسل دو را در بخشی از ظرفیت سالن A نصب کند و فرآیند نصب سانتریفیوژ در ظرفیت دیگر آن ادامه داشته است.

ب-کارخانه نیمه صنعتی غنی سازی سوخت (PFEP)

این کارخانه از 6آبشار تشکیل شده و در آبشار 1و 6 آن با 328 دستگاه سانتریفیوژ نسل اول، غنی سازی 20% و در آبشارهای دیگر تحقیق و توسعه انجام می شده است.

بنابراین، مجموع سانتریفیوژهای نصب شده در نطنز، 15748 سانتریفیوژ نسل اول، و 1008 سانتریفیوژ نسل دوم در دولت سابق بوده است و فرآیند نصب در ظرفیتهای دیگر آن ادامه داشته است، یعنی در کارخانه صنعتی غنی سازی سوخت، از یک طرف قرار بوده است در دو واحد خالی آن با ظرفیت 36آبشار، سانتریفیوژهای نسل یک نصب شوند (به گزارش تاریخ 23/8/1392 آژانس بین المللی مراجعه شود.) و در واحدی که سانتریفیوژهای نسل دو نصب شده بودند، کار نصب اولیه 12 آبشار دیگر آن با سانتریفیوژهای IR-2m تکمیل شده بود. (به گزارش تاریخ 1/12/1393 آژانس بین المللی مراجعه کنید.)

متاسفانه در توافقنامه ژنو –مطابق تعهد پنجم از 28 تعهد داده شده در گام اول- طرف ایرانی متعهد  شده است که هیچ سانتریفیوژ جدیدی در نطنز نصب نکند و مقدار دستگاه ها به همین مقدار قبلی باقی بمانند (یعنی توقف در پیشرفت صنعت هسته ای)، اما در بیانیه لوزان با عقب نشینی بیشتر، طرف ایرانی تعهد داده است علاوه بر اینکه هیچ سانتریفیوژ جدیدی در نطنز نصب نمی کند، مقدار نصب شده ها را نیز به 5060 عدد کاهش می دهد.  

3- در دولت سابق تقریبا 9هزار سانترفیوژ در کارخانه صنعتی غنی سازی سوخت نطنز و 328 دستگاه در کارخانه نیمه صنعتی غنی سازی سوخت نطنز مشغول غنی سازی بوده اند، و قرار بوده است که به بقیه نیز گازدهی گردد؛ اما در ابتدای دولت آقای روحانی، مذاکره کنندگان ایرانی در توافقنامه ژنو، در تعهد چهارم خود به طرف آمریکایی و غربی تعهد داده اند که تعداد سانتریفیوژهایی که در حال غنی سازی هستند، به همان مقدار سابق خواهند بود و ایران حق ندارد به یک سانترفیوژ نصب شده دیگر گاز برای غنی سازی تزریق کند،(توقف در پیشرفت صنعت هسته ای) کما اینکه مطابق تعهد سوم، طرف ایرانی تعهد داده است که غنی سازی 20% در نطنز نیز ممنوع گردد، و از سوی دیگر، متاسفانه مطابق بیانیه لوزان، مذاکره کنندگان ایرانی متعهد شده اند به مدت 10 سال، مقدار سانتریفیوژهای در حال غنی سازی را از حدود 9 هزار دستگاه، به 5060 عدد کاهش دهند.

4- در دولت سابق، علاوه بر نسل اول، مقدار 1008 دستگاه سانتریفیوژ نسل دوم (به میزان 6 آبشار) نصب شده بود و اولا: کار نصب اولیه 12 آبشار دیگر ازIR-2m تکمیل شده بود (به گزارش تاریخ 1/12/1393 آژانس بین المللی مراجعه کنید)، ثانیا: قرار بوده است که عملکرد مقدار نصب شده از نسل دوم، مورد آزمایش قرار گیرد (به گزارش 23/8/1392 مراجعه شود) تا بتوان در غنی سازی از آنها استفاده کرد، اما مطابق تعهد ششم گام اول توافقنامه ژنو، طرف ایرانی تعهد داده است که از نسل دوم سانتریفیوژها در غنی سازی نطنز استفاده نکند و در صورت تخریب دستگاه های در حال غنی سازی، از نسل اول جهت جایگزینی استفاده کند (توقف در پیشرفت صنعت هسته ای) و در بیانیه لوزان نیز طرف ایرانی متعهد شده است که مقدار 5060 سانترفیوژ باید صرفا از نسل یک باشد و ایران حق ندارد که از نسل دوم یا بالاتر از آن در نطنز استفاده کند.

5- مطابق بیانیه لوزان، طرف ایرانی متعهد شده است که دستگاه های اضافی -یعنی مقدار بیش از 5060 سانتریفیوژ - که ایران در نطنز نصب کرده است (چه از نسل اول و چه از نسل دوم) را باید جمع آوری و سپس انبار کند. یعنی حتی حق ندارد آن سانترفیوژها را به صورت خاموش اما نصب شده باقی نگه دارد.

6- در بیانیه وزارت خارجه ایران تصریح شده است علاوه بر انبار کردن سانتریفیوژهای اضافی باید زیرساخت های آنها را نیز نابود کند، یعنی محل نصب سانتریفیوژ ها و ابزارهای دیگر لازم برای راه اندازی آنها نیز باید در نطنز تخریب شوند.

واقعا معلوم نیست که چرا آقای ظریف و سایر مذاکره کنندگان ایرانی تا این مقدار در مقابل غربی ها از منافع ملت بزرگ ایران دست کشیده و عقب نشینی کرده اند. عقب نشینی های مذاکرات لوزان بسیار بیشتر از عقب نشینی های توافقنامه ژنو است، چنانکه ملاحظه گردید، دشمن ملت ایران در توافقنامه ژنو غنی سازی در نطنز را متوقف کرده است و با برنامه ریزی، در مذاکرات لوزان سوئیس غنی سازی در نطنز را بسیار کاهش و اکثریت سانتریفیوژها را کاملا برچیده و زیرساخت های آن را نیز تخریب کرده است.

7- چنانکه بیان گردید در دولت سابق، تعداد قریب به 9هزار سانتریفیوژ در نطنز مشغول غنی سازی بوده و فرآیند غنی سازی به همراه خروجی و ذخیره سازی مواد غنی شده–جهت آماده سازی سوخت تاسیسات هسته ای کشور مانند نیروگاه بوشهر- بوده است، (و به همین جهت است که ایران در دولت سابق، 8 هزار و چهارصدو هفتاد و پنج کیلو 05% و 8/447 کیلو 20% تولید و ذخیره کرده است)، اما در توافقنامه ژنو، پذیرفته شده است که دستگاه های غنی سازی در نطنز، نباید خروجی داشته و همه آنها باید اکسید شوند(تعهد 13 از بیست و هشت تعهدی که در گام اول به طرف غربی و آمریکایی داده شده است)، و در توافق لوزان، از یک سو، تعداد دستگاه های در حال غنی سازی از حدود 9 هزار سانتریفیوژ باید به 5060 سانتریفیوژ کاهش یابد، و از سوی دیگر، این دستگاه ها نباید هیچ خروجی داشته و باید تمام آنها اکسید شوند و بر مقدار ذخایر ایران نباید به هیچ مقداری افزوده شود.

8- در دولت سابق، در نطنز، ایران مشغول غنی سازی در سطح 05% و نیز 20% بوده است، اما در توافقنامه ژنو، در تعهد سوم از گام اول، مذاکره کنندگان ایرانی به طرف آمریکایی و غربی تعهد داده اند که غنی سازی بیش از 05% در نطنز انجام نخواهند داد، و در توافقنامه لوزان، آقای ظریف تعهد داده است که در نطنز، غنی سازی بیش از 67/3 درصد را انجام نخواهد داد. بدیهی است که غنی سازی در این درصد، برای سوخت بوشهر مفید نبوده و نیاز عملی کشور را برطرف نخواهد کرد. نکته مهم آن است که در گام نهایی توافقنامه ژنو، تصریح شده است که برنامه غنی سازی ایران باید نیاز عملی ایران را برطرف کند، و با عنایت به اینکه صرفا برای تامین سوخت رآکتور 1000مگاواتی بوشهر، سالانه به 30تن مواد غنی شده تا 5درصد نیاز داریم، و در سال 2022 ایران باید این سوخت را خودش تامین کند، آیا آنچه که در لوزان پذیرفته شده است، می تواند تناسبی با نیاز عملی ایران داشته باشد؟ (قیمت 30 تن اورانیوم غنی شده برای سوخت رآکتور بوشهر، به تصریح آقای دکتر صالحی رئیس انرژی اتمی کشور در مجلس در تاریخ 18/1/1394،  60 ملیون دلار است که الان از روسیه می خریم.)